Sözleşmeli Personel Kamu Görevlisi Sayılır mı? Çelişkinin Kalbinde Bir Statü Tartışması
Bir akşam belediyedeki bir hizmet masasında yan yana bekleyen iki kişi dikkatimi çekti: Biri kadrolu memur, diğeri sözleşmeli personel. Vardiya sonunda aynı dosyaları kapattılar, aynı vatandaşa hizmet ettiler; ama masadan kalktıklarında üzerlerindeki hukuki etiketler bambaşkaydı. İşte tam burada soruyu soralım: Sözleşmeli personel kamu görevlisi sayılır mı? Bu yazı, bu soruyu ezbere yanıtlarla değil; hukuk metinleri, uygulamadaki sonuçlar ve insan hikâyeleriyle tartışmaya açıyor.
Kavram Karmaşası: “Memur” ≠ “Kamu Görevlisi”
Önce ayrımı netleştirelim: “Kamu görevlisi” şemsiyesi, “memur”dan daha geniştir. Anayasa’nın 128. maddesi “memurlar ve diğer kamu görevlileri” diyerek iki ayrı kategori kurar; yani herkes memur değildir ama memur olmayanlar da kamu görevlisi olabilir. Bu ifade, personel rejiminde farklı statülere kapı aralar. ([Mevzuat][1])
Ceza Hukukunda Yanıt: Evet, Kamu Görevlisi
Ceza hukukunun dili nettir: TCK m.6/1-c “kamu görevlisini” kamusal faaliyetin yürütülmesine atama, seçilme ya da herhangi bir surette katılan kişi olarak tanımlar. Bu geniş tanım, süreli/geçici çalışanları ve sözleşmeli statüleri de kapsar. Sonuç? Görevi sırasında işlenen suçlar bakımından sözleşmeli personel “kamu görevlisi”dir; onlara karşı işlenen suçlarda da aynı koruma mantığı işler. ([Mevzuat][2])
Personel Rejiminde Gri Alan: 657/4-B’nin Sınırları
Personel hukuku ise farklı konuşur. 657 sayılı Kanun’un 4/B statüsü, esnek istihdam mantığıyla kurulur: Sözleşmeli personel memur değildir; çalışma şartları ve disiplin rejimi büyük ölçüde sözleşme ve “Esaslar” ile belirlenir. Akademik ve idari uygulama notları da 4/B’nin memurdan ayrı, fakat kamu hizmeti yürüten bir “kamu görevlisi” tipi yarattığını vurgular. Bu ayrım; terfi, disiplin, nakil ve iş güvencesi başlıklarında belirginleşir. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][3])
Uygulamanın İzi: Soruşturma–Yargılama–Disiplin
Ceza soruşturması: “Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun” (4483), görevle bağlantılı suçlarda özel izin/usul düzenler. Sözleşmeli personel de “diğer kamu görevlisi” sıfatıyla bu rejime girebilir; olayın niteliği ve görev bağı belirleyicidir. Bu, pratikte amirin/merciin izni, ön inceleme ve dosyanın ceza soruşturmalarındaki rotasını etkiler. ([Mevzuat][4])
Disiplin dünyası: 4/B’lilerde disiplin çoğu kez sözleşme ve kurum içi düzenlerle yürür; memur disiplin yönetmeliği birebir uygulanmaz. Bu, benzer fiillere farklı sonuç doğurabildiği için kurumsal adalet algısında dalgalanma yaratır. (Aynı birimde aynı fiil: memur için kademeli disiplin, 4/B için sözleşme feshi.) ([Tarım ve Orman Bakanlığı][3])
Hikâyeler: Ece ve Murat’ın Aynı Masası, Farklı Yazgısı
Ece, ilçe sosyal hizmet merkezinde sözleşmeli psikolog. Şiddet mağduru kadınlarla çalışıyor; empati, alanının merkezinde. Bir dosyada kurum prosedürüne uygunsuz bir devir zinciri fark ediyor ve raporluyor. Soruşturma açılıyor; ceza hukukunda “kamu görevlisi” olduğu için ihbarcı olarak güvenceleri net, ama personel statüsünde sözleşme hükümleri ince elenip sık dokunuyor.
Aynı masada Murat, kadrolu sosyal çalışmacı. Aynı olaydaki tanıklığı, memur disiplin rejiminin kademeli koridorlarında ilerliyor. İkisi de kamuya hizmet ediyor; ama aynı taşrada iki ayrı hukuki iklim soluyorlar. Bu ikili tablo, vatandaşın eşitlik beklentisiyle personel rejiminin parçalı gerçekliği arasındaki gerilimi büyütüyor.
Eleştirel Bakış: Parçalı Statü, Birleşik Hizmet—Adalet Nerede?
Gerçek şu: Vatandaş hizmetin kim tarafından verildiğine değil, hizmetin adil, kaliteli ve erişilebilir olup olmadığına bakar. Aynı masada aynı işi yapanların farklı güvencelerle çalışması, kurumsal adalet duygusunu ve liyakat algısını zedeliyor. Ceza hukukunda korunan “kamu görevlisi” kimliği, personel rejiminde yeknesak bir zemine kavuşmadıkça, yönetim etiği ile insan kaynakları arasındaki fay hattı büyüyor.
Politika Önerileri: Cesur Bir Eşitleme Mümkün
Tanım uyumu: Ceza, idare ve personel hukukunda “kamu görevlisi” tanımının asgari müşterekte buluşturulması; 4/B’ye özgü hak/ödev matrisinin açık ve öngörülebilir kodlanması.
Eşdeğer işe eşdeğer güvence: Aynı nitelikte kamu hizmeti sunanlarda disiplin, terfi ve nakil ilkelerinin yakınsadığı, ölçülü ve kademeli bir sistem.
Şeffaflık ve veri: Kurum bazında 4/B–kadrolu dağılımı, sözleşme fesihleri ve itiraz sonuçlarının periyodik raporlanması; böylece yönetimsel kararların denetlenebilirliği.
Provokatif Sorular: Tartışmayı Başlat
Sözleşmeli personelin ceza hukuku bakımından “kamu görevlisi” sayılıp personel rejiminde farklı muamele görmesi sizce adil mi?
Aynı hizmeti veren iki kişiden biri sözleşme feshi tehdidiyle, diğeri kademeli disiplin güvencesiyle çalışıyorsa, kurum kültürü nasıl etkilenir?
Vatandaş olarak siz, hizmet alırken statü farkını hissediyor musunuz; yoksa sonuç mu sizi ilgilendiriyor?
Sonuç: Etiketlerden Öte, Eşit Hizmetin Ahlakı
“Sözleşmeli personel kamu görevlisi sayılır mı?” sorusu, teknik bir sınıflandırmadan fazlası. Cevap, kamu yönetiminin adalet duygusunu, çalışanların motivasyonunu ve vatandaşın devlete güvenini doğrudan etkiliyor. Ceza hukukunun geniş tanımı ile personel rejiminin dar kalıpları arasındaki makas kapatılmadıkça, aynı odada aynı işi yapanların farklı yazgıları konuşulmaya devam edecek. Tartışmayı büyütelim: Eşit sorumluluğa eşit güvence, kamu hizmetinin omurgası olmalı mı?
Not: Hukuki dayanaklar için bkz. TCK m.6 “kamu görevlisi” tanımı; 657/4-B sözleşmeli statüsü; Anayasa m.128 ve 4483 sayılı Kanun. ([Mevzuat][2])
[1]: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf?utm_source=chatgpt.com “TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 1 2 3 4 – Mevzuat”
[2]: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf?utm_source=chatgpt.com “Kanun Numarası : 5237 Gazete : Tarih : 12/10/2004 : 25611 – Mevzuat”
[3]: https://www.tarimorman.gov.tr/PERGEM/Belgeler/4B%20Usul%20esaslar_Son.pdf?utm_source=chatgpt.com “T.C. TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI”
[4]: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4483.pdf?utm_source=chatgpt.com “YARGILANMASI HAKKINDA KANUN Kanun : 4483 Kabul Tarihi – Mevzuat”